Zasada swobody umów (inaczej zasada swobody kontraktowania) to jedna z fundamentalnych norm rządzących prawem cywilnym. Zgodnie z art. 353 ust. 1 k.c. „strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego”.
W myśl tej zasady strony mają swobodę nie tylko wyboru kontrahenta, ale także takiego kształtowania wzajemnych stosunków umownych, które są zgodne z ich wolą i w najlepszy sposób odpowiadają ich interesom, przy założeniu pewnych ograniczeń.
Podchodząc do konstruowania umowy między stronami należy pamiętać o ograniczeniach, które wynikają wprost z ww. artykułu. Treść lub cel kreowanego stosunku prawnego nie mogą sprzeciwiać się jego właściwości, ustawie oraz zasadom współżycia społecznego. W przeciwnym razie zastosowanie znajduje art. 58 k.c., który implikuje nieważność takiej umowy.
Przez zgodność zapisów z właściwością stosunku prawnego należy rozumieć respektowanie podstawowych elementów konkretnego stosunku prawnego, więc taką konstrukcję zapisów umownych, które uwzględnią specyfikę danego rodzaju umowy. Złamaniem tego wymogu będzie przykładowo ustalenie odpłatności w umowie użyczenia.
Sprzeczne z ustawą będą takie umowy, które nie przestrzegają porządku prawnego wynikającego z wszelkich powszechnie obowiązujących aktów prawnych, a zatem nie tylko kodeksu cywilnego. Przykładowo prawo handlowe akceptuje wyłącznie określone typy spółek dla niektórych obszarów działalności gospodarczej. Złamanie ograniczenia związanego ze zgodnością z ustawą skutkuje nieważnością zawartej umowy, wyjątkowo nieważnością częściową (gdy stanowi tak przepis szczególny).
Przez zasady współżycia społecznego rozumiane są normy, które nie dają się zamknąć w żadnym przyjętym oficjalnie katalogu. Odwołują się one do zasad uniwersalnych opartych na uczciwości, sprawiedliwości czy rzetelności i pozwalają na kształtowanie prawnej rzeczywistości w ramach tzw. dobrych obyczajów. Ograniczenie to ma szczególne znaczenie w umowach między przedsiębiorcami a konsumentami, gdzie nierzadko trudno zachować równowagę między stronami i odpowiednio zabezpieczyć interesy strony słabszej.
Zasada swobody umów w znacznym stopniu ułatwia funkcjonowanie przedsiębiorców i kształtowanie ich wzajemnych relacji. Należy jednak mieć na uwadze jej ograniczenia. Nieprawidłowe zapisy umowy mogą skutkować jej nieważnością i prowadzić do niewyobrażalnych konsekwencji. W gąszczu przepisów prawnych warto skonsultować zapisy umowy z kompetentnym specjalistą.
Najważniejszą zaletą zasady swobody umów dla przedsiębiorców jest brak rygorystycznych wymogów formalnych, co oznacza, że umowę można zawrzeć również w formie ustnej.
Źródło: http://doradcawbiznesie.pl/blog/2-Prawo-w-biznesie/186-ograniczenia-swobody-umow.html